Figurki AntropomorficzneSorry, your browser does not support inline SVG.Brama WschodniaSorry, your browser does not support inline SVG.Brama PółnocnaSorry, your browser does not support inline SVG.Budynek ze ŚwinkamiSorry, your browser does not support inline SVG.ChronologiaSorry, your browser does not support inline SVG.Dom z BrązamiSorry, your browser does not support inline SVG.Zaplecze i GospodarkaSorry, your browser does not support inline SVG.Fortyfikacje Młodszej OsadySorry, your browser does not support inline SVG.Mur ObwodowySorry, your browser does not support inline SVG.Najmłodsza OsadaSorry, your browser does not support inline SVG.Posadzka z płyt kamiennychSorry, your browser does not support inline SVG.Zagroda przy Bramie WschodniejSorry, your browser does not support inline SVG.

Wspinamy się stromą ścieżką na wysokie wzgórze, któremu z dwu stron grają górskie potoczki i oto mamy zamczysko Zyndrama, zwane przez lud „grodziskiem”. Widok na góry okolne i sto szczytów okrytych bujną zielenią pyszny! Kiedyś huczało tu pewno życiem wielkiej przeszłości, której dziś ani „słychać”: cisza jeno panuje uroczysta na tem miejscu (…) z Zyndramowego zaś grodu nie masz prawie szczątków. Szkielet tego olbrzyma, który na wysokości 400 m groził pogranicznym Węgrom, zniszczył ząb czasu, ale też i ludzie. Jak lilipuci rozdzierali oni cielsko starego olbrzyma, rozdrapywali wały i mury zamkowe i z tych kamieni i cegieł zbudowali wieżę kościoła w Łącku, spichlerze i stajnie i powznosili mury koło pól. Z ilości tych rozsypanych kamieni widać jeszcze, jak tęgim był i okazałym szkielet Zyndramowej kolebki.

Tak w 1910 roku opisywał zrujnowaną starożytną warownię w Maszkowicach krajoznawca Antoni Kurzeja. Do połowy XX wieku uważano, zgodnie z ludową tradycją, szczyt góry „Grodzisko” za siedzibę średniowiecznego rycerza Zyndrama z Maszkowic – stąd stosowana do dziś nazwa tego miejsca. Badania archeologiczne udowodniły, że ta identyfikacja jest błędna: na Górze Zyndrama nie ma śladów osadnictwa późniejszego niż ostatnie stulecia przed narodzeniem Chrystusa. Prace wykopaliskowe kierowane przez Marię Cabalską (w latach 1959-1975), a następnie nasze badania, doprowadziły natomiast do odkrycia przeszłości znacznie starszej, o całe tysiąclecia wcześniejszej niż historia żołnierza i królewskiego urzędnika, Zyndrama z Maszkowic. Przełomowe znaczenie miały tu wykopaliska z sierpnia 2015 roku, kiedy to na głębokości prawie 2 m odsłonięty został niewielki fragment kamiennego muru – pozostałość umocnień prehistorycznego osiedla. Dzięki kilku latom intensywnych badań każdy odwiedzający dziś Górę Zyndrama ma możliwość doświadczenia kontaktu z pozostałościami tej budowli. Choć są one niepozorne – oryginalny relikt muru tylko w kilku miejscach zachował się do wysokości prawie metra – to trzeba pamiętać, że mamy tu do czynienia z konstrukcją zbudowaną ponad 3700 lat temu – w czasach, w których nad Nilem wciąż wznoszono piramidy, a Babilon był stolicą pierwszego w dziejach ludzkości scentralizowanego imperium. W Europie tego okresu nie znano jeszcze pisma, a większość jej mieszkańców żyła w niewielkich rolniczych enklawach, rozdzielonych przez ogromne puszcze. Mimo to ludzie komunikowali się między sobą na bardzo duże odległości, wymieniali się najcenniejszymi przedmiotami i surowcami (takimi jak brąz i bursztyn) oraz dzielili bogaty świat wyobrażeń o istotach nadprzyrodzonych i o tym, co nadaje wartość życiu. Echa tych wyobrażeń zawierają spisane dużo później opowieści, takie jak eposy homeryckie lub barbarzyńska poezja północnej Europy. Z tego właśnie, tak bardzo odległego od nas Świata, leżącego jednak u podstaw naszej współczesności, pochodzą kamienne ruiny z Góry Zyndrama. Są one świadectwem pewnego epizodu: dwóch wieków życia garstki ludzi nad Dunajcem i sposobów, w jakie próbowali oni przetrwać w trudnym, górskim środowisku, ale też ważnego zjawiska w dziejach cywilizacji. Budowla z Maszkowic to najstarszy w Europie Środkowej przykład kamiennej architektury użytkowej – konstrukcja w detalach powielająca ówczesne kamienne budownictwo na obszarach śródziemnomorskich. O tym, jak dużym jest ona ewenementem, może świadczyć fakt, że następne pod względem wieku kamienne konstrukcje na terytorium Polski są późniejsze od niej o ponad dwa i pół tysiąca lat, czyli prawie sto ludzkich generacji. Liczymy, że informacje zawarte na tej stronie dostarczą Państwu rzetelnej wiedzy na temat rezultatów badań na Górze Zyndrama i zachęcą do odwiedzenia tego miejsca. I choć od relacji Antoniego Kurzei minęło ponad sto lat, a podana przez niego legenda musiała ulec weryfikacji, to wzgórze w Maszkowicach wciąż przeniknięte jest atmosferą wielkiej przeszłości, a widok na szczyty Beskidu Sądeckiego jest nadal pyszny, i pewnie taki sam był też dla ludzi, którzy wybrali to miejsce na swoją siedzibę 3700 lat temu.