Mur Obwodowy

W trakcie prac wykopaliskowych prowadzonych w latach 2015-2020 zbadaliśmy ponad 62-metrowy odcinek kamiennego muru z wczesnej epoki brązu. Prace te wymagały uprzedniego zadokumentowania i usunięcia ogromnej masy późniejszych nawarstwień – w niektórych miejscach relikt kamiennych fortyfikacji znajdował się na głębokości prawie 2 m.

Budowla ta została wzniesiona w wątku cyklopowym – z nieuformowanych bloków kamiennych, układanych bez użycia zaprawy murarskiej. Warto pamiętać, że tę ostatnią upowszechnili w Europie dopiero starożytni Rzymianie, i że miało to miejsce półtora tysiąca lat po założeniu osiedla na Górze Zyndrama. Pierwotna grubość muru wynosiła około 2 m, zaś wysokość może być szacowana na 3 m. Podstawą dla tej oceny są rozmiary rozwaliska górnych partii budowli zalegające na stoku poniżej miejsca jej posadowienia (widoczne na fotografii z częściowo odbudowaną bramą wschodnią). W konstrukcji muru wyraźnie wyodrębniają się trzy elementy – wewnętrzne licowanie, wypełnienie wnętrza budowli oraz fasada zewnętrza. Ta ostatnia, zachowana miejscami do 1 m wysokości, jest najbardziej efektowna i taka zapewne miała być również w zamierzeniu jej konstruktorów. Wzniesiona została z bardzo dużych bloków kamiennych, przeważnie ważących 250-350 kg, ale w niektórych przypadkach przekraczających pół tony. Szczegółowe obserwacje wskazują na stosowanie przez prehistorycznych budowniczych rozwiązań wyrównujących i utwardzających grunt pod murem obwodowym (np. brukowania z otoczaków) oraz stabilizujących jego konstrukcję (powszechne stosowanie wąskich kamieni przecinających całą grubość muru lub dobieranie bloków o zróżnicowanej grubości celem wyrównywania oryginalnego nachylenia podłoża). Obecność kilku wyprowadzonych w stronę wnętrza osiedla poprzecznych murków może sugerować, że do muru obwodowego dobudowano (lub zamierzano dobudować) jakąś drewnianą konstrukcję. Z kolei znaleziska wypalonej gliny (polepy) pod zawalonymi kamieniami fasady należy interpretować jako pozostałość lekkiego, drewniano-glinianego zwieńczenia budowli (zob. schemat rysunkowy).

W oparciu o rozpoznanie wykopaliskowe, szczegółową analizę rzeźby terenu oraz badania geofizyczne można przypuszczać, że mur obwodowy chronił zabudowę od północno-zachodniej partii plateau do jego południowo-wschodniego krańca, czyli na długości około 200 m. Południowy i zachodni skłon Góry Zyndrama są bardzo strome, a w epoce brązu ich dostępność mogła być dodatkowo ograniczona w wyniku pozyskiwania kamienia. Proceder ten musiał być realizowany na bardzo dużą skalę, gdyż łączną wagę piaskowca użytego do budowy starożytnych fortyfikacji należy szacować w granicach 1300 ton.