Stanowisko archeologiczne w Maszkowicach koło Łącka stanowi jedno z najciekawszych miejsc badań i odkryć archeologicznych na terenie południowej Polski w ostatnich latach. W trakcie kilkuletnich badań zespołu dr hab. Marcina Przybyły (Instytut Archeologii UJ) odkryto m.in. : znakomicie zachowany mur kamienny wraz z bramą, a także pozostałości chat, pozostałości pieca ceramicznego, chodnik kamienny, wiele artefaktów, w tym m.in. dobrze zachowaną ceramikę, wyroby z brązu, bursztynu i inne obiekty. Budowle kamienne z Maszkowic zostały wzniesione około 1700 roku p.n.e. (II. Okres Przejściowy Państwa Faraonów w Egipcie). Rozmiary i charakter znalezisk sprawiają, że mamy do czynienia z jedną z najstarszych w tej części Europy kamiennych warowni obronnych. Osada ta była w sposób ciągły zamieszkiwana przez ok. 200 ludzi przez co najmniej kilkaset lat.
O istnieniu grodu lub zamku na „Górze Zyndrama” w Maszkowicach, nad Łąckiem okoliczna ludność mówiła „od zawsze”. Na początku XX w miejsce to wizytował znany archeolog krakowski Włodzimierz Demetrykiewicz. W latach pięćdziesiątych odwiedzał to miejsce inny znany archeolog prof. Andrzej Żaki, a pierwsze badania zostały podjęte w roku 1959 i kontynuowane z różną intensywnością przez dr Marię Cabalską z Katedry Archeologii UJ. Jednak dopiero w 2009 roku ponowne przebadanie znalezisk Cabalskiej doprowadziło do wznowienia badań archeologicznych na stanowisku w Maszkowicach, którymi od 2010 roku kieruje dr hab. Marcin Przybyła.
Od kilku lat jako Dom Sądecki w Zarzeczu koło Łącka organizujemy kameralne spotkania poświęcone kulturze Karpat. Odbywają się one w ramach corocznych Plenerów Ceramicznych (w tym roku po raz 6.) lub jako samodzielne spotkania. Tak było tym razem, kiedy zdecydowaliśmy wspólnie, żeby w ramach współpracy z Towarzystwem Karpackim zorganizować „Sądecką Watrę Archeo” dla integracji Towarzyszy Karpackich oraz popularyzacji tego ważnego, a mało jeszcze znanego odkrycia naukowego.
19 sierpnia 2017 roku zorganizowaliśmy zwiedzanie stanowiska archeologicznego w Maszkowicach na Górze Zyndrama. W zwiedzaniu stanowiska wzięło udział około 20 osób, w tym 5 członków Towarzystwa, licząc wraz z organizatorami, a także media lokalne i ogólnopolskie. Część grupy „Karpackich” dotarła do Łącka pieszo, wędrując żółtym szlakiem spod Okrąglicy (ok. 1km od Domu Sądeckiego), a większość zwiedzających dotarła niezależnie już na Górę Zyndrama.
W ciągu ponad godziny w 2 turach oprowadzał nas po miejscu odkryć dr Marcin Przybyła, a następnie zostaliśmy zaproszeni do szkoły w Maszkowicach, która służy za sezonowy magazyn artefaktów archeologicznych. Niestety po zakończeniu zwiedzania stanowiska doszło do załamania pogody, a burza i deszcz sprawiły, że kolejne punkty programu realizowane musiały być już tylko pod dachem…
W wakacyjnej siedzibie archeologów, która jak wspomniałem powyżej mieści się w szkole, wszyscy zainteresowani mieli okazję obejrzeć i wziąć do ręki znaleziska sprzed ponad 3500 lat – fragmenty zausznicy z brązu, bursztynowy pacior, narzędzia z kości dzikich zwierząt, fragmenty ceramiki z ciekawymi ornamentami spirali i inne znaleziska.
Dopełnieniem zwiedzania i okazją do miłej integracji Towarzyszy Karpackich oraz zaproszonych przyjaciół i znajomych był wieczór spędzony przy tradycyjnych łąckich knedlach, lampce młodego węgrzyna prosto z winnicy, a przede wszystkim przy pasjonującej opowieści o wykopaliskach, ilustrowanej bogato slajdami, która została zaprezentowana przez dr Marcina Przybyłę.
Choć spotykamy się wokół tego tematu już 3. raz to można z całą pewnością powiedzieć, że warto je powtarzać, bo każdy kolejny rok tych wykopalisk przynosi ciekawe odkrycia oraz nowe zagadkowe pytania i problemy do rozwiązania, w których możemy uczestniczyć…
Tydzień po Watrze Archeologicznej gościliśmy zespół Mikołaja Iliuka, który dał u nas w Domu Sądeckim koncert muzyki huculskiej. Żałujemy, że nie udało się tego zgrać terminowo, co zapewne zwiększyło by znacznie frekwencję Towarzyszy Karpackich na Watrze. Zapraszamy w przyszłym roku!
